İnsan vücudunda normal iyot oranı olan %48'lik bir orandan az ya da %58'den fazla olması, tiroid bezlerinden salgılanan ve insanın DNA şifresini büyük ölçüde etkileyen tiroksin hormonunun çok fazla çalışması nedeniyle tiroid bezlerinin kontrolsüz şekilde çalışması sonucunda büyümesi ile oluşan viral ve tehlikeli bir tiroid enfeksiyonudur. Diğer bir sebep de "A" vitamininin eksikliğinden kaynaklanabilir. Daha çok Afrika, Nikaragua, Rusya'nın Güneydoğu kısmı ve Türkiye'nin Güneydoğusu ile Küba, Kazakistan, Kırgızistan gibi ülkelerde bu hastalığa rastlanmaktadır. Türkiye'de ilk kez 1908 yılında şair Tevfik Fikret bu hastalığa yakalanmıştır. O günden bu zamana kadar bu hastalıkla mücadele başlatılmıştır. En son 1946 senesi Mayıs ayı içerisinde 47 çocuğun ölümüyle sonuçlanan guatr hastalığı erken teşhis sonrası yapılan 23 saat içerisinde yapılan bir operasyon sonrası iyileştirilmektedir.
Guatrın büyüme nedenleri şunlardır:
Tiroid hormonları - nın normal salgılanmasına ve bezde nodül olmamasına rağmen tiroid bezinin büyümesi basit guatr; tiroidin büyüyerek sternum (iman tahtası kemiği) altına doğru uzaması durumu ise substernal guatr olarak ifade edilmektedir.
Genelde basit guatr, herhangi bir şikâyete neden olmaz. Büyük ve nodüllü guatrlar, soluk veya yemek borusu üzerine baskı uygulayarak nefes darlığına veya yutma güçlüğüne; boyun toplardamarları üzerine baskı yaparak da bu damarların genişlemesine neden olabilir. Tiroidin ani olarak büyümesi, ağrılı ve hassas olması, tiroid nodülünde içe kanamada veya ani gelişen tiroid kanserlerinde görülür.
Guatrın tanısı ve tedavisi, büyümeye neden olan hastalıklara göre değişiklik göstermektedir.
Tiroid nodülleri (nodüler guatr) nedir?
Tiroid nodülleri, tiroid bezi içinde oluşan anormal dokulardır. Nodüllerin yarısı tek, diğer yarısı çok nodül (multinodül) şeklinde bulunur. Nodüller, % 5 ihtimalle kanser göstergesi olabileceği için rahatsızlık önemsenmelidir. Tek nodül veya çok nodül de olsa kanser görülme oranı aynıdır.
Tiroid sintigrafisi bulgularına göre nodüller; soğuk, sıcak ve ılık nodül olarak 3'e ayrılır. Nodüllerin % 70-80'ini soğuk, % 10'unu sıcak, ve % 10'unu ılık nodül oluşturur. Soğuk nodüllerde kanser görülme oranı daha fazladır.
Nodülar guatrda genelde boğazda şişkinlik dışında pek şikâyete rastlanmaz. Eğer nodül içine kanama olmuşsa, ağrı oluşabilir. Nodül çok büyürse baskı yaparak nefes darlığına ve yemek yemede sıkıntıya neden olabilir.
Hangi durumlarda nodüllerin kanser olduğundan şüphelenilmelidir?
Nodüler Guatr teşhisinde tiroid iğne biyopsisi, ultrason ve sintigrafi gibi değerlendirme teknikleri kullanılır.
Tiroid iğne biyopsisi, kolay, ağrısız, komplikasyonu olmayan ve %5'lik kanser ihtimali nedeniyle tüm nodüler guatrlı hastalara ilk olarak uygulanması gereken bir tetkik yöntemidir. Bu biyopside, nodülden parça alınır.
Tiroid ultrasonu: Nodüllerin boyutunu, küçük nodülleri ve tedaviyle nodül çapının küçülüp küçülmediği saptamak için kullanılır. Doppler ultrasonu ile nodül kan akımının değerlendirilmesi, nodülün iyi veya kötü huylu olup olmadığının belirlenmesine yardımcıdır.
Tiroid sintigrafisi: Sintigrafi, radyoaktif maddenin damar yolundan verilmesiyle çekilen, tiroidin hücrelerini bir arada gösteren bir filmdir. TSH düzeyi düşük olan hastalarda kullanılır ve nodülün sıcak mı yoksa soğuk mu olduğunu anlamaya yarar.
Tiroid hormon testleri: Bu testlerde, hastanın Serbest T3, Serbest T4 ve TSH düzeylerine bakılarak hipertiroidi ya da hipotiroidi teşhisi konur.
Tedaviye, nodüle yapılan biyopsinin sonucuna göre başlanır. Sonuca göre;
Hazırlayan: Prof. Dr. İbrahim BARUT